Om de drie jaar maakt de pedagogische begeleidingsdienst van OVSG een begeleidingsplan. Daarin leggen we de visie, de speerpunten, het kwaliteitsbeleid en de doelstellingen vast voor drie schooljaren. Elk jaar rapporteren we over onze werking in een jaarverslag.
Het integrale verslag 2021-22 kun je hier lezen. Naast kwantitatieve gegevens over ons bereik, vind je hier ook getuigenissen en een beschrijving van de niveauoverstijgende speerpunten en de werking van de diensten.
De afdeling werkt onder leiding van de directeur pedagogische begeleiding. Omdat Walentina Cools halverwege het schooljaar 21-22 algemeen directeur werd, nam Bruno Sagaert tijdelijk het directeurschap van de pedagogische begeleiding over. Op het einde van het schooljaar werd Marijke Vermandere na een selectieprocedure aangesteld als de nieuwe directeur.
Voor elk onderwijsniveau (basisonderwijs, secundair en volwassenenonderwijs, deeltijds kunstonderwijs en clb’s) is er een team van pedagogisch begeleiders onder leiding van een coördinator. De werking voor het basisonderwijs is regionaal gestructureerd in de regio’s Oost, West en Centraal. Onze studie- en ontwikkelingsdienst ondersteunt de niveauoverstijgende samenwerking o.a. via projecten, onderzoek en ontwikkeling, interne kwaliteitszorg en interne professionalisering. 57 VTE staan in voor de begeleiding van scholen, centra en academies. Dat betekent dat elke begeleider ca. 600 personeelsleden ondersteunt.
De begeleiding werkt nauw samen met de dienst vorming die verantwoordelijk is voor het uitbouwen van een niveauoverstijgend en kwaliteitsvol aanbod aan vorming en professionalisering.
De pedagogische begeleiding streeft naar een maximaal bereik en begeleidde dit schooljaar 765 scholen, centra of academies van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs. Daarnaast gaven we nog ondersteuning aan 90 andere instellingen (bv. scholen van het provinciaal onderwijs, ondersteuningsnetwerken, besturen, geaffilieerde leden…).
Elke onderwijsinstelling weet bij welke adviseur ze terechtkan. Via een regionale werking met ankerfiguren investeren we in een duurzaam, persoonlijk contact. Onze begeleiders kennen de noden en de context van de school en bouwen een vertrouwensband met hen op.
De OVSG-visie op begeleiden geeft hierbij richting. We stimuleren het eigenaarschap en de verantwoordelijkheid van de scholen in veranderingstrajecten en ondersteunen hen hierbij vanuit hun noden en de eigen lokale context, met een complementair aanbod van vorming en begeleiding. De begeleidingsflow verduidelijkt welke stappen we zetten in het ondersteuningsproces.
De pedagogische begeleidingsdienst expliciteert haar werking in het begeleidingsplan 2021-24 ‘Samen bouwen aan onderwijskwaliteit’. We beschrijven erin hoe we de decretaal bepaalde kerntaken op een klantgerichte manier uitwerken. Vier speerpunten staan centraal.
Om ervaringen en expertise te delen over de onderwijsniveaus heen, worden twee keer per schooljaar gemeenschappelijke bijeenkomsten over een actueel thema voor alle OVSG-begeleiders georganiseerd.
Omwille van de coronamaatregelen vond deze gemeenschappelijke bijeenkomst digitaal plaats. We zoomden in op de nieuwe kerntaken van de pedagogische begeleidingsdienst en reflecteerden over de interne werking aan de hand van de analyse van de data uit ons registratiesysteem. Verder gingen we in op scholen met grote noden en verkenden we de nieuwe onderwerpen in het aanbod van onze dienst professionalisering.
De instroom van anderstalige nieuwkomers en kinderen en jongeren met trauma als gevolg van de oorlog in Oekraïne, vormde de focus van deze gemeenschappelijke bijeenkomst. We stonden onder meer stil bij de initiatieven die de verschillende begeleidingsdiensten op poten zetten en inspireerden elkaar aan de hand van ontwikkelde materialen. Daarnaast voerden we een niveauoverstijgende professionele dialoog over wetenschappelijk en agogisch onderbouwd te werk gaan aan de hand van inzichten uit onderzoek van professor Kelchtermans.
Dit speerpunt legt de nadruk op het versterken van scholen, centra en academies om een kansrijk, warm en zorgzaam onderwijsklimaat te realiseren voor álle leerlingen, zodat zij hun capaciteiten ten volle kunnen ontplooien. Op die manier realiseren we een inclusieve onderwijspraktijk waarin leerlingen uitgroeien tot verantwoordelijke burgers die actief deelnemen aan de samenleving.
Basisonderwijs: effectiever lesgeven in diversiteit
Binnen dit speerpunt investeerde de begeleiding van het basisonderwijs stevig in het thematraject effectief lesgeven in diversiteit, waarin ze samen met schoolteams aan de slag gingen om de resultaten en effecten van onderwijs bij alle leerlingen te versterken. Samen investeren in krachtig lesgeven werd daarbij gezien als sleutelelement voor de brede basiszorg op school, waarbij leerlingen en leraren met goesting naar school komen. De doelstelling van het thematraject was om het handelen van leraren te versterken door het model van expliciete directe instructie toe te passen. Ook wilden we het competentiegevoel verhogen bij het lesgeven in diversiteit vanuit hoge verwachtingen.
‘De grootste impact voor mij als leerkracht is dat ik het gevoel heb dat ik veel meer impact heb op de leerwinst van mijn eigen leerlingen’
Dossier Kansrijk school maken in Imago juni 2022
Lage verwachtingen doen laag presteren
Kinderen moeten het toch ook kunnen
Deeltijds kunstonderwijs: focus op leerlingenbegeleiding
De pedagogische begeleiding deeltijds kunstonderwijs nam teams mee op sleeptouw in het kader van leerlingenbegeleiding in het DKO. Het doel was om zorg te verruimen naar leerlingenbegeleiding. Aan de hand van bestaande wetenschappelijke modellen, uitgewerkte voorbeelden, sjablonen en uitwisseling van goede praktijken, begeleiden we academies bij het op poten zetten van een beleid op leerlingenbegeleiding. Tijdens de druk bijgewoonde ontmoetingsmomenten ‘omgaan met diversiteit in het DKO’ kwamen de verschillende aspecten van leerlingenbegeleiding aan bod en werden materialen over leerlingenbegeleiding gedeeld.
‘De inhoud en het aangereikte materiaal tijdens dit traject waren sterk en zeer uitgebreid. Het zette ons op weg om met een goed doordachte visie aan de slag te gaan in onze eigen academie. Het was heel fijn dat we hier tijdens dit traject ook effectief in begeleid werden.’
Het doel is om krachtige leeromgevingen te creëren door digitale middelen doelgericht en zinvol in te zetten in scholen en academies en het digitale in de didactiek te integreren.
Aan de hand van het thematraject Doelgerichte digitale didactiek ondersteunde de pedagogische begeleidingsdienst scholen, centra en academies in het vormgeven, ontwikkelen en borgen van hun vaardigheden in digitale geletterdheid. We hebben vooral aandacht besteed aan het verrijken van de didactiek in de klas met het TPACK-model en het opzetten van een breed gedragen beleid via het vier-in-balansmodel. Bovendien werden de deelnemers aan dit thematraject geïnspireerd door Tim Surma van ExCEL (Thomas More), die een keynote gaf over effectieve didactiek, gestoeld op jarenlang wetenschappelijk onderzoek.
Datageletterdheid ligt aan de basis van reflecterend, onderzoekend en geïnformeerd handelen van leraren en schoolteams. Het versterkt de kwaliteitswerking in scholen en academies. We zetten onze teams aan om alles te halen uit de informatierijke omgeving en om beschikbare (kwantitatieve en kwalitatieve) data doelgericht te gebruiken binnen de contouren van het OK-kader/RclbK.
De begeleiders van de verschillende onderwijsniveaus engageerden zich om een thematraject datageletterdheid uit te werken dat loopt over twee schooljaren. De deelnemers doen kennis en vaardigheden op die helpen om data in te zetten voor kwaliteitsvolle schoolverbeteringstrajecten. We focussen onder meer op het verzamelen van informatie uit verschillende bronnen, het kiezen van de juiste informatie in functie van de noden van de school en een stapsgewijze aanpak om van data tot operationele acties te komen. Uit onze effectmeting na het eerste jaar bleek dat de kernteams die deelnamen zeer tevreden waren (5,11 op een 6-puntenschaal) en dat ze het traject zeer bruikbaar vonden voor hun praktijk (5,22 op een 6-puntenschaal).
De pedagogische begeleiding ondersteunt onderwijsinstellingen bij een krachtige, schooleigen implementatie van het curriculum. Ook het evaluatiebeleid maakt daar deel van uit. Het stelt scholen en academies in staat om op te volgen hoe ze de leerdoelen realiseren.
Naar aanleiding van Leer Lokaal ontwikkelde de begeleiding basisonderwijs in co-creatie met de teams heel wat materialen in functie van dit nieuwe leerplan. De nieuwe leerlijnen werden uitgewerkt en afgetoetst bij de gebruikers.
De begeleiding deeltijds kunstonderwijs begeleidde de implementatie van de nieuwe leerplannen op verschillende manieren: via netwerken, begeleidingen in academies en het DKO-Kompas. Het DKO-kompas is een online tool die de leerplannen ontsluit en veel inspiratie biedt. Leraren krijgen inspiratie over hoe ze een leerdoel kunnen opbouwen over de graden heen en daarnaast ook evaluatiemethodieken en concrete leerinhouden.
‘De documenten, inspirerende websites, boeken, tijdschriften en tips voor leerlingenbegeleiding, reflectie en feedback zijn voor leraren een handige opstap om een les of lessenreeks volgens de regels van de kunst op te bouwen. Het DKO-Kompas reikt uitgewerkt materiaal aan, dat meteen toegepast kan worden, of je kunt er zelf mee aan de slag om iets op maat te maken.’
Ook de begeleiding secundair onderwijs gaf veel aandacht aan curriculumimplementatie naar aanleiding van de modernisering. De begeleiding faciliteerde de co-creatie van een leerlijn voor de tien nieuwe basistrajecten en een leerloopbaandossier per basistraject.
Hierbij stelden ze maatwerk voorop, ze ondersteunden de ontwikkeling van een schooleigen curriculum op basis van de nieuwe eindtermen. Verder werden in lerende netwerken profielen en curriculumdossiers ontwikkeld in functie van programmaties.
Alle materialen die in de loop van de jaren ontwikkeld zijn, werden op vraag van de directies samengebracht in een online toolbox.
Editie 2022 van de OVSG-toets kende met 25 788 leerlingen en 936 scholen alweer een groot bereik. De helft van de deelnemers maakte gebruik van de mogelijkheid om een aantal toetsen digitaal af te nemen. Ze evalueerden dat positief, vooral omwille van de snelle feedback die digitale deelname mogelijk maakt.
De feedbackmodule voor de scholen werd verder uitgebreid. Zo vinden scholen - naast gemiddeldes en vergelijkingsinformatie op basis van SES-profiel - nu meer diepgaande statistische informatie. De begeleiders informeerden de directies en leerden hen hoe ze deze nieuwe data moeten lezen en tot informatie maken.
Tot slot bieden we een verdiepend schoolfeedbackrapport aan waarop 200 scholen intekenden. Deze scholen verkrijgen zo gepersonaliseerde gegevens. Een begeleider gaat in overleg met het datateam van de school om het proces van data tot informatie en eventuele acties te ondersteunen.
Factsheet OVSG-toets editie 22
De pedagogische begeleiding werkt intensief samen met hogescholen, universiteiten, onderzoekers, andere pedagogische begeleidingsdiensten, de overheid en het departement onderwijs. Ook over de grenzen heen werken we samen.
MiX – Music Education Platform (Erasmus+)
De begeleiding DKO zette haar internationale samenwerking (Erasmus+) met Nederlandse en Finse partners voor de ontwikkeling van het platform mix voor muziekleraren voort. Het resultaat is het Mix Music Education Platform, een tool die nog jaren gebruikt kan worden door professionals uit het muziekonderwijs. De projectresultaten van mix zijn raadpleegbaar op het Erasmus+ Project Results Platform.
Het Mix Music Education Platform wordt ook ingebed in alle begeleidingsinitiatieven: bijeenkomsten met docenten en directeuren, professionalisering en coaching.
